Omuz Protezi: Hareket Özgürlüğünü Geri Kazandıran Çözüm

Omuz eklemi, vücuttaki en geniş hareket açıklığına sahip eklemdir. Bu geniş hareket kapasitesi, eklemi aynı zamanda yaralanmalara, aşınmaya ve dejenerasyona en açık eklemlerden biri hâline getirir. Kıkırdak yüzeylerinin zamanla bozulması, kemik yapıların deformasyonu ve ağrı nedeniyle omuz hareketleri kısıtlandığında günlük hayat ciddi şekilde etkilenir. Bu durumda omuz protezi, hareket özgürlüğünü ve konforu geri kazandıran güvenilir bir tedavi seçeneği hâline gelir.

Omuz protezi ameliyatının temel amacı; ağrıyı azaltmak, eklem hareketini artırmak ve kişinin günlük yaşam aktivitelerine güvenli şekilde dönebilmesini sağlamaktır. Modern protez tasarımları, doğal omuz biyomekaniğine son derece yakın hareket paternleri sunar.

Omuz Protezi Hangi Durumlarda Önerilir?

Omuz ağrısı uzun süre devam ettiğinde ve eklem fonksiyonu geri kazanılamadığında protez düşünülür. En sık görülen nedenler:

• İleri evre omuz kireçlenmesi (glenuhumeral artroz)Kıkırdak yüzeyler aşınır, eklem boşluğu daralır ve ağrı sürekli hâle gelir.

• Kökten yırtılmış ve onarılamayan rotator cuff (cuff artropatisi)Rotator cuff yırtığı kronikleştiğinde eklem biyomekaniği bozulur, humerus başı yukarı kayar ve hareket ciddi ölçüde kısıtlanır.

• Travma sonrası eklem deformitesiKırık sonrası eklem yüzeylerinin bozulması omuz hareketini kalıcı olarak kısıtlayabilir.

• Romatoid artrit ve diğer inflamatuvar artritlerKıkırdak ve kemik yapıda ilerleyici yıkım oluşur.

• Avasküler nekrozKanlanması bozulan humerus başında çökmeler meydana gelir.

Bu durumlarda omuz, ağrısız döneme geri dönebilmek için biyomekanik olarak yeniden yapılandırılmaya ihtiyaç duyar.

Omuz Protezi Tipleri

Kişinin eklem yapısı, rotator cuff durumu ve yaşına göre farklı protez tipleri tercih edilir.

1. Anatomik Omuz Protezi

Rotator cuff yapısının sağlam olduğu hastalarda tercih edilir.

Özellikler

• Humerus başı metal implant ile yenilenir.

• Glenoid yüzey polietilen veya metal bir soket ile kaplanır.

• Doğal eklem geometrisine en yakın sonucu verir.

2. Ters (Reverse) Omuz Protezi

Rotator cuff yırtığının onarılamadığı, omuz kas mekanizmasının bozulduğu hastalarda kullanılır.

Özellikler

• Top-soket ilişkisi ters çevrilir; top glenoide, soket humerusa yerleştirilir.

• Hareket omuzun ana kası olan deltoid üzerinden sağlanır.

• Cuff artropatisi ve ileri deformitelerde yüksek başarı sağlar.

3. Parsiyel (Hemi) Protez

Sadece humerus başında problem olduğu, glenoid yüzeyin sağlam olduğu durumlarda uygulanır.

Ameliyat Öncesi Değerlendirme

Planlama aşamasında:

• Röntgen ve gerekirse BT ile eklem deformitesi analiz edilir.

• Rotator cuff kaslarının durumu MRI ile değerlendirilir.

• Hastanın aktivite düzeyi, beklentileri ve yaşı dikkate alınır.

Bu bilgiler, protez tipinin seçiminde belirleyici olur.

Omuz Protezi Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Ameliyat genel anestezi veya anestezi + sinir bloğu kombinasyonu ile yapılır. Protez doğru pozisyonda yerleştirildiğinde eklem stabilitesi ve hareket açıklığı ameliyat sırasında test edilir.

Cerrahi adımlar

1. Omuz eklemine güvenli cerrahi yaklaşım ile ulaşılır.

2. Kıkırdakla kaplı yüzeyler çıkarılır.

3. Glenoid ve humerus yüzeyleri yeniden şekillendirilir.

4. Uygun boy ve tipte protez bileşenleri yerleştirilir.

5. Yumuşak dokular dengelenir ve eklem hareketi kontrol edilir.

Cerrahi süre genellikle 60–90 dakika civarındadır.

Ameliyat Sonrası Süreç

Omuz protezi sonrası dönem kontrollü ilerler. İlk günlerde omuz askısı kullanılır, ardından erken pasif hareketlere başlanır.

Erken dönemde beklenenler

• Hafif–orta düzeyde ağrı

• İlk hafta içinde pasif hareket egzersizleri

• Şişlik ve sertlikte azalma

• Günlük aktivitelerde kademeli artış

Rehabilitasyonun aşamaları

• İlk 2–4 hafta: Pasif hareketler

• 4–8 hafta: Aktif hareketler

• 8–12 hafta: Kas güçlendirme

• aydan sonra: Fonksiyonel kullanım

Ters omuz protezi yapılan hastalarda rehabilitasyon genellikle daha hızlı ilerler.

Omuz Protezi Sonrası Beklenen Kazanımlar

• Ağrıda belirgin azalma

• Hareket açıklığında artış

• Günlük yaşam aktivitelerine rahat dönüş

• Uykuda ağrısız dönem

• Giyinme, saç tarama, yüksek raflara uzanma gibi hareketlerde rahatlama

Hastaların büyük çoğunluğu ameliyattan birkaç ay sonra günlük yaşantılarına ağrısız bir şekilde döner.

Protez Ömrü ve Dayanıklılık

Modern omuz protezleri yüksek dayanıklılığa sahiptir.

• Çoğu protezin ömrü 15–20 yıl arasındadır.

• Ters omuz protezlerinde başarı oranları son yıllarda artmıştır.

• Doğru teknik ve uygun rehabilitasyon ile protez ömrü maksimuma çıkarılabilir.

Genç ve aktif hastalarda dikkatli yük yönetimi önem taşır.

Olası Komplikasyonlar

Her cerrahi işlem gibi omuz protezi de bazı riskler taşır.

Olası durumlar

• Enfeksiyon

• Gevşeme

• Çıkık (özellikle anatomik protezlerde)

• Sinir çevresi hassasiyet veya zedelenme

• Sertlik

Robotik navigasyon, 3D planlama ve modern implant tasarımları bu riskleri önemli ölçüde azaltır.

Sonuç

Omuz protezi, ileri omuz ağrısı ve hareket kısıtlılığı yaşayan hastalarda ağrısız hareket ve yüksek yaşam kalitesi sağlayan etkili bir cerrahi yöntemdir. Anatomik veya ters protez seçenekleri sayesinde her hasta için doğru çözüm planlanabilir. Uygun teknik, deneyimli cerrahi yaklaşım ve disiplinli rehabilitasyon ile omuz fonksiyonları büyük ölçüde geri kazanılır.